Sabtu, 14 Februari 2015

upacara panggih



TUGAS BAHASA JAWA
UPACARA ADAT PANGGIH


PENGANTENAN ADAT JAWA

Upacara pengantenan adat Jawa iku salah siwijiné upacara sakral adat Jawa sing nduwé rantaman upacara lan tata cara sing wis pakem. Upacara pengantenan iki nglambangaké pepanggihan antarané pengantèn putri lan penganten priya neng kahanan sing kusus kadosdéné raja lan ratu.
Padatan, rantaman inti upacara diselenggarakake neng dalemé pengantèn putri, sing dadi pamangku gati yaiku wong tua utawa kaluwarga pengantèn putri nanging tetep dibantu déning kaluwarga saking pengantèn kakung.
Rantaman adicara pengantènan adat Jawa ing saben dhaérah béda miturut ekonomi saben kaluwarga.
Upacara-upacara pengantèn adat Jawa kathah sanget, pramila punika kelompok 8 badhe njlentrehaken bab utawa upacara adat panggih ingkang susunan kados punika yaiku :
v Balang suruh
 






v Wiji dadi (ngidhak tigan)
        
v Pupuk
v Sinduran
v Timbang
v Kacar-kucur
v Dhahar klimah
 
v Mertui
v Sungkeman
 

*    Mijiki Sikil
*    Kanthen Asta



Panggih (Temuning Penganten)

Sarampunge acara ijab kabul (akad nikah)dianakake acara Panggih. Ing acara iki kembang mayang digawa metu saka omah lan didelehake neng prapatan cedhak omah. Tujuané yaiku kanggo ngusir roh jahat. Sing baku manten lanang teka ing ngarep tarub, manten wadon methukake. Kembar mayang sing diboyong saka njero (ngetutake manten wadon) disamplukake manten lanang, banjur dibuwang ing prapatan utawa pratelon sing cedhak. Sawise iku pengantèn putri ketemu (panggih) karo pengantèn kakung kanggo nerusaké upacara: balang suruh, Wiji dadi (ngidhak tigan), Pupuk, Sinduran, Timbang, Kacar-kucur, Dhahar klimah, Mertui, lan Sungkeman.

Banjur ana rerangkening upacara panggih yaiku :
*    Balang-balangan gantal / suruh.
Upacara balang suruh minangka pralambang sih katresnan lan kasetyan ing antarané pengantèn kakung lan putri. Suruh isi gambir lan injet dilinting ditaleni benang lawe putih kanggo baling-balangan manten lanang lan wadon. Cacahe gantal ana 7, sing 4 dicekel sing wadon (gondhang kasih), sing lanang kebagean 3 (gondhang tutur), banjur kanggo balang-balangan mbaka siji. Werdine: baling-balang katresnan. Suruh lumah lan kurepe beda, nanging rasane padha, dadi lanang lan wadon iku beda nanging padha tresnane.
Sedhah utawa suruh dilinting, ditaleni lawe wenang. Cacahe loro, kanggo balnagan penganten sarimbit. Balanagane penganten puri diarani gondhang kasih, balnagane penganten kakung diarani gondhang tulur. Suruh dipilih sing gathuk rose. Balangan suruh iki mralambangi :
a)     Suruh yen dideleng beda rupa lumah lan kurebe, nanging yen digeget pada  rasane, senajan sing siji kakung, sing liyane putri , ananging yen wis manungga tekade, bisa manunggal cipta, rasa lan karsane, pinasthi jatu kramane.
b)    Marga ditaleni lawe wenang warna putih, minagka pengarep-arep muga   sawise ditaleni ing akrami, dadiya paningset anggone mbangun bebrayan, ora nalisir saka angger-anggering kautaman.
c)     Dipilih suruh kan temu rose, mengku werdi supaya penganten sarimbit  manungal lair batine tansah ngudi nyawiji, nyirik tumindak kang  marakake sulaya kasembadan sedyane lestari kang tansah kaesthi.
*    Wiji Dadi ( ngidhak tigan)
Penganten kakung ngidak endhog pitik nganti pecah, banjur pengantèn putri misuhi/ngresiki sikil/ampeyané pengantèn kakung nganggo banyu kembang. Upacara iki minangka prelambang sawijining kepala kaluwarga sing tanggung jawab marang kaluwargane. Antiga utawa endhog pitik kampung sing isih mentah, dening ibu juru paes disenggolake bathuke manten lanang lan manten wadon, banjur dibanting nganti pecah. Werdine: pecahing wiji priya lan wanita kang bakal mbabarake turun.
Endhog ayam kapidak dening penganten kakung nganti pecah, tegese  anggone mbangun bebrayan  bisa  mecah  (misah)  saka  tanggunng  jawabe  wong tuwa,bisa urip mandhireng pribadi.  Sawise penganten kakung ngidak endhog ayam nganti pecah, penganten putri  enggal anjengu (ndhodhok)  nyembah  penganten  kakung lan enggal mijiki samparane nganggo banyu kembang   setaman sing ana ing bokor. Iku minangka  pralambang  ngilangake sesuker,  muga anggone urip mbangu bebrayan bisa dadi tuladha. Wanita wajib  bekti  marang sing kakung. Sing kakung wajib ngregani bektine sing  putri,  mula nuntun ngajak sing putri ngadek jajar.
*    Pupuk
Ibu pengantèn putri ngusap-usap sirah/mustaka mantu kakung minangka tandha ikhlas nampa manten kakung mau dadi bageyan kulawargane.
*    Sinduran
 
Lumampah alon-alon kanthi nyampirake kain sindur, minangka tandha pinangantèn sak kloron wis tinampa dadi kulawarga.
*    Timbang
 
Pinangantèn sak kloron lungguh ing pangkonané bapaké pengantèn putri, minangka perlambang katresnané wong tuwa marang anak padha karo mantu.
*    Dhahar Klimah
 
Pengantèn kekalih dhahar dulang-dulangan minangka pralambang pinangantèn kekalih arep urip susah lan seneng kanthi bebarengan. Sing lanang ngepel sega isi lawuh telung kepelan, mbaka siji diwenehake sing wadon ditampani ing piring, banjur dipangan (telu pisan sethithik-sethithik) disawang sing lanang. Werdine: ngecakake kaskaya kanggo karaharjaning kulawarga.
Panganten sakloron padha dene ndulang, cukup sega putih wae. Sawise dulangan banjur lawuhane didokok ing piring sing isi sega, banjur piring  wadhah lawuhan ditangkebake ing piring isi sega. Iku diarani gambuhan, pralambang bisa  tumangkeb  manunggal sih  tresnane penganten kakung  putri  jumbuh kaya sing digayuh, sembada sing disedya.
Sabubare adicara dulangan isih ana adat kang ditindhakake maning yaiku  ngombe rucuh utawa rujak degan. Diwiwiti deneng penganten kakung banjur penganten  putri sumusul. Degan kang dirujak becike degan saka wit klapa  sing  nembe awoh sapisanan, diarani degan klapa wala. Iku  mralambangi kekudangane para sepuh, muga-muga penganten  enggal  kaparingan  momongan, lan uga  digadhang-gadhang bisa penganten  nguwohaken  kautaman sing  bisa dituladha  dening  bebrayan agung.
*    Mertui
 
Wong tuwane pengantèn putri methuk wong tuwané pengantèn kakung ing ngarep omah lan bebarengan tindak menyang acara resepsi.
*    Sungkeman
Pinangantèn sak kloron sungkem nyuwun pangèstu marang wong tuwa kekalih. Manten lanang lan wadon urut-urutan sungkem marang bapa biyunge lan maratuwane. Werdine: wajib bekti marang wong tuwa lan mara tuwa.
*    Mijiki Sikil
Manten wadon mijiki manten lanang nganggo banyu setaman sing diwadhahi bokor utawa pengaron cilik. Werdine: wong wadon setya bekti marang sing lanang.
*    Kanthen Asta
Yen ana wong loro napak pasangan (rakitan sapi utawa kebo) banjur lagi kanthen asta(gandhengan) nganggo jenthik tangan kiwa (lanang) lan jenthik tangan tengenn resmi dadi pasangane lan banjur bebarengan nyanggemi kewajiban
*    Tampa Kaya (Kacar-kucur)
Tekan dhamparing panganten, manten lanang ngesok kaya ing kacu gedhe neng pangkone manten wadon. Werdine : wong lanang wajib aweh kaskaya (rejeki) marang sing wadon kanggo kabutuhane bale wisma. Penganten  kakung jumeneng ngasta tilam lampus (klasa bangka),isine dhuwit receh(dhuwit logam) dicampuri beras lan ketan disuntek ing pangkoning penganten putri.  Adat kacar-kucur  mengku  pralambang  jejibahane  penganten  kakung,  wajib  tanggung jawab marang bojone, guna kaya (nafkah) asiling pakartine dipasrahake marang bojone. Mangkono uga sig putri duwe tanggung jawab nyukup-nyukupake utawa ngiguhake supaya murakabi sekabehane.




Kamis, 08 Januari 2015

cerpen



PERSAHABATAN  dan  KEEGOISAN
                                 Karya : Indriyani
Satu bulan sebelum perkemahan dimulai, siswa SMA Tunas Bangsa sibuk berlatih untuk persiapan jambore nanti.Pagi yang begitu sejuk dengan semangat yang membara menandakan semua siswa siap menerima pelajaran.Terlihat di dalam kelas X Mia 1,Rista si cantik dan pandai ,ia adalah pemimpin regu pencoba dan anggotanya yang pertama Linda,cewe kalem dan tegas ini banyak menjuarai perlombaan pramuka dilatarbelakangi orang tuanya seorang pembina pramuka.kedua,Tata dia itu cewe yang hobinya dandan dan ngaca tapi jangan salah ia masuk sepuluh besar dikelas dan yang terakhir si cewe alim,cerdas,baik dan pastinya ia juara kelas yaitu Qory.Mereka adalah sahabat sejak SMP,persahabatan mereka telah diikat oleh simpul mati.
            Sore ini mereka ada jadwal latihan untuk persiapan jambore ,pembina pramuka kami salah satunya adalah Pak Derli.Saat latihan mereka sangat memperhatikan setiap tutur kata dan perintah Pak Derli.Setelah bel berbunyi semua siswa bergegas untuk pulang,Qory meminta izin pada mereka bertiga untuk mengembalikan buku yang telah ia pinjam seminggu yang lalu dan Linda, Rista,dan Tata menunggu di depan kelas.
“Maaf maaf aku lama”dengan nada tersenggal senggal
            “iya ,ga papa ko,”jawab mereka bersamaan
            “Ayo ayo kita langsung ke lapangan nati telat lagi” ajak Rista
            “Let’s go”Linda, Tata dan Qory
            Peluit tanda siswa anggota jambore harus berkumpul berbunyi,di depan lapangan sudah ada Pak Derli yang siap memberikan materi jambore sore ini.Mentari semakin terik tapi semangat mereka masih membara.
            “Selamat sore anak-anak,masih semangat SALAM PRAMUKA!,” tegas Pak Derli
            “SALAM PRAMUKA!!!!” sorak anak-anak tegas
            “sebelum memulai latihan sore ini, marilah kita berdoa menurut kepercayaan dan agama masing-masing berdoa mulai” pimpin Pak Derli
            Setelah berdoa Pak Derli memberitahukan materi sore ini yaitu dragbar dan semapore.Semua anak bergegas mengambil pealatan yang akan digunakan kecuali Tata ia masih setia dengan kacanya.Tiba-tiba Linda berdiri dihadapanya.
            “Tata cepet ambil alat-alat kamu anak pramuka bukan sih ga ada disiplin-disiplinya, tuh liat anak-anak sudah ngambil alat semua.” Omel Linda dengan tegas
            “iya iya kaka pramuka, aku cantik ga?” canda Tata sambil berlari
            “TATAAAAAA” teriak Linda keras
        Mentari mulai bersembunyi dibalik pegunungan ,anak-anak mulai bergegas untuk kembali ke rumah .Qory,Linda,Tata, dan Rista pulang bersama mengenakan sepeda.Pertigaan jalan memisahkan mereka Linda dan Rista menuju ke Barat sedangkan Tata dan Qory ke arah utara.Rumuh Qory dan Tata hanya dibatasi oleh selapis tembok.Qory telah ditunggu ayah dan uminya di rumah,mereka sangat khawatir karena tak biasanya Qory pulang sesore ini.
            “Asalamu’alaikum”salam Qory
            “Wa’alaikumsalam,sore banget Qory pulangnya ada kegiatan apa? Jawab dan tanya umi Qory
            “Maaf umi, Qory tadi latihan pramuka dulu buat lomba jambore sebulan yang akan datang nanti .“ mencium tangan ibu dan abah serta menjawab pertanyaan ibu dengan ceria
            “masuk, mandi selesaikan semua kewajibanmu hari ini .”suruh ayah cuek
            “iya yah.”jawab Qory lirih
            Wajah Qory yang semula ceria berubah seketika, memang ayahnya tidak terlalu setuju dengan organisasi sekolah yang menyita waktu dan mengganggu sekolahnya.Ini yang membuat Qory berfikir ulang tentang perlombaan jambore apakah ayahnya akan memberikan persetujuan kepadaku dan ia berniat untuk memberi surat yang akan dibagikan sekolah satu hari sebelem mereka semua berangkat jambore
            Dua minggu berlalu mereka berempat semakin tidak sabar untuk menyambut perkemahan jambore.Mereka semakin giat untuk berlatih, disisi lain Qory termenung ‘apakah ayah mengijinkan aku yah’ dalam batinnya.
            “Qory kenapa kamu,sakit?’tanya Linda penasaran
            “Engga-engga kenapa-kenapa ko.”jawab Qory gugup
            “kita janji aja yuk ‘satyaku kudarmakan,darmaku kubaktikan’ bersamaan yah.”ajak Linda
            “SATYAKU KUDARMAKAN ,DARMAKU KUBAKTIKAN.” Serentak mereka berjanji
            “Qory, apa ayah kamu enggak ngizinin kamu ikut perlombaan jambore ? tanya Rista tiba-tiba
            “eeehhhh,,,,,,”jawab Qory binggung
            “Qory, ajarin aku matematika yang kemarin donk aku belum maksud nih.”mencoba memecah ketegangan
            “Apaan sih Ta, senggaja banget ,makanya jangan ngaca mulu dengerin penjelasan guru!’cetus Rista
            “Udah-udah aku juga mau ko ngajarin Tata ko,udahlah tolong.”berusaha memecah keributan
            Seperti biasa hari ini merupakan jadwal latihan jambore, sepulang sekolah mereka semua langsung kumpul di lapangan.Tetapi hari ini mereka pulang agak petang ,Qory dan Linda sampai rumah magrib.ayah Qory sudah menunggu tepat di depan pintu .
            “ayah,ayah kenapa di luar?.”tanya Qory lembut
            “Habis latihan ya,udah latihan lagi aja enggak usah pulang sampai pagi ,enggak usah masuk, anak ga tau diuntung!!!.”omel abah Qory dan ia langsung masuk ke rumah dengan membanting pintu.
            Qory hanya bisa meneteskan air mata  dan tanpa ada sepatah katapun yang ia ucapkan kepada ayahnya dan tata menghampiri Qory,untuk menghibur sahabat terdektnya.
            “Udah jangan sedih kita bisa selesaikan permasalahan ini bersama ko.”Tata mencoba menenangkan Qory.
            “Makasih ya,aku tau ta tadi kamu disekolahan memotong jawabanku ke Rista karena kamu udah tau semuanya tentang aku dan ayahku?
            “iya,aku udah tau semuanya Tapi aku enggak mau Linda tau dulu yang sebenarnya aku udah lama ngasih tau Rista,mungkin tadi Rista ingin ketegasan kamu dan pilihan yang ingin kamu putuskan.”
            “Maafkan aku yah ayahku emang keras kepala tapi dia baik untukku,udah sana kamu masuk rumah entar diomelin ayahmu,aku juga masuk dulu yah.”suruhku ke Tata
            “iya,semoga ada jalan keluar untuk permasalahan ini,sabar aja ya.”hibur tata ke Qory
            Sejak kejadian itu Qory jarang latihan jambore,semua itu ia lakukan demi menuruti keingginan ayahnya.Tetapi ia tetap berniat mengikuti jambore itu pada hari H.Teman-temanya bingung melihat sikap Qory yang semakin menjauh dari mereka.Hanya Tata yang telah mengetahui alasan Qory menjauh, ia hanya bisa diam dan hanya bisa berkata tenang aja Qory tetap ikut jambore.
            Sehari sebelum perkemahan,Qory berniat pamit pada ayahnya dan ia bangun pagi-pagi sekali,tetapi ayahnya tetap pada pendirianya .Ia tidak memberikan izin pada Qory,meskipun Qory merintih dengan cara apapun.Hal tak terduga terjadi asma ayah Qory kambuh yang menyebabkan Qory tidak bisa berangkat kesekolah pagi itu.Qory menitipkan suratnya kepada Tata dan ia menceritakan semuanya pada Tata dan ia meminta maaf atas keputusanya yang sangat-sangat mengecewakan sahabatnya itu karena Qory fikir doa orang tua itu lebih baik.
            Tata tergesa-gesa saat berangkat sekolah.Pagi itu sangat mendung, ruangan kelas seakan sepi dan sunyi.Tata tidak berani menceritaka semuanya saat ini juga,ia berniat menceritakanya sepulang sekolah.Bel sekolah berbunyi hari ini memang anak anak dipulangkan pada istirahat petama,semua siswa bergegas untuk pulang kecuali Rista dan Linda yang menayakan Qory kenapa tidak masuk hari ini.
            “Tata kenapa Qory tidak masuk apa dia sakit.”tanya Rista
            “Ga ko dia ga sakit,dia malah sehat,sehat banget malah.”jawab Tata gugup
            “Lalu kenapa ?,saat-saat begini dia malah ga masuk,ga care banget sih sama kita semua yang sibuk nyiapin semuanya.”jengkel Linda
            “maafkan aku sama Qory ya temen-temen ,ayahnya Qory asmanya kambuh gara-garanya Qory minta izin sama ayahnya untuk ikut jambore tapi ayahnya enggak ngizinin tapi kedua-duanya sama-sama keras ,iya iya kaya gitu lah yag terjadi kalian bisa bayangin kan.”
            “Apa ,kamu baru cerita semuanya sekarang,sehari sebelum perkemahan ,gila yah aku ga habis fikir kalian setega itu ini cita-citaku untuk dapetin kejuaraan lagi,kejuaraan untuk kita.emang enggak ada yang peduli,semuanya sama aja.”nadanya keras dan ia langsung berlari keluar keras dengan tangisanya yang tak terbendung lagi
            “lo,, lo,,gue ga habis fikir kamu setega itu,besok tetep berangkat tepat waktu,enggak ada yang boleh keluar lagi .Tata fikir kasian Linda yang udah nyiapin semuanya.”ia langsung pergi begitu saja
            Tata hanya bisa menangis dan termenung, apakah persahabatan ini aka hancur gara gara satu masalah ini.Dia hanya berharap semua keajaiban terjadi untuk mempersatukan persahabatan mereka.
            Keesokan hariya tepat tanggal jambore itu, uminya sengaja mempersiapkan semua peralatan untuk kemahnya.Uminya telah berbicara kepada ayahnya dan ayahnya akhirnya memberi persetujuan agar Qory ikut jambore.Qory terkejut dengan tas yang begitu besar dan berisi alat-alat perkemahan ada di mobil ayahnya.
            “Ayah itu tasnya siapa besar banget.”itu tas kemah kamu
            “ayah ngijinin aku ikut kemah,terimakasih ayah.”Qory langsung memeluk ayahnya
            Ayah langsung mengantar Qory ke sekolahan ,dan serentak Tata,Linda dan Ristapun terkejut .Qory langsung memanggil nama mereka bertiga dan dia berkata”temen-temen aku ikut kemah” ia mengucapkan kata-kata itu berulang-ulang.Sebenarnya mereka bertiga masih kecewa dengan tindakan Qory yang seenaknya,tapi tidak mungkin mereka memutuskan persahabatan yang ia rajutnya selama ini demi menuruti keegoan mereka masing-masing.Akhirnya mereka berangkat jambore bersama dan bisa menjadi regu terbik dalam jambore tesebut.
            Sarjana menyandang mereka berempat,senyum persahabatan semakin erat.Meski jarak dan waktu akan memisahkan mereka tapi senyum ceria masih terajut dalam pipi mereka.Mereka berempat selalu berpegang “kita boleh punya jiwa yang sama yaitu jiwa pramuka, meski cita-cita kita berbeda itu takan memisahkan kita,jiwa pramuka ada dalam hati pembuktian boleh tapi tidak harus.”Mereka berbahagia dengan profesi mereka Linda seorang polwan cantik, Qory seorang dokter yang alim, Rista seorang dokter yang tegas dengan kepemimpinanya dan Tata seorang dokter kecantikan.Yakinilah doa orang tua akan menyertai kita jadi jangan kau remehkan doa kedua orang tuamu,hormati dan sayangilah mereka dan mintalah doanya.itulah pesan yang mereka sampaikan.
     ‘SATYAKU KUDARMAKAN DARMAKU KUBAKTIKAN’
                             SALAM  PRAMUKA!!!!!!!